ВАСИЛ Б. ‘АТТА’ И РОЖДЕНИЕ МУТАЗИЛИТСКИХ «ПЕРВООСНОВ»
https://doi.org/10.22311/2074-1529-2018-14-1-93-112
Аннотация
Настоящая статья посвящена реконструкции и анализу религиозного учения Васила б. ‘Аттаʼ — р одоначальника мутазилитской школы калама, известного ритора и апологета конца VII — н ачала VIII в. На основе сохранившихся отрывков автор делает вывод об относительной самостоятельности концепции Васила, которая, хотя и не стала поворотной точкой в современной ей мысли Халифата, но во многом подготовила возникновение «зрелого» калама, и по сей день представляющего интерес для западного историка философии. Отдельно делается вывод о рационалистической парадигматике теологии Васила как о методологическом начале мутазилитских экзегезы, теологии и натурфилософии.
Ключевые слова
Об авторе
Ф. О. НофалУкраина
Нофал Фарис Османович – аспирант.
91034, Луганск, Молодежный квартал, 20а
Список литературы
1. ʼАбу Рида М. Ибрахим б. Саййар ан-Наззам ва араʼу-ху ал-каламиййа ал-фалсафиййа. Каир: Лиджнат ат-таʼлиф ва ат-тарджама, 1946. 192 с.
2. Ал-ʼАндалуси, Ибн ‘Абд Рабби-хи. Ал-’Акд ал-фарид. Т. 1. Каир: ал-Мактаба ат-тиджариййа ал-кубра, 1935. 312 с.
3. Ал-‘Аскалани, Ибн Хаджар. Лисан ал-мизан. Т. 6. Хайдарабад: ад-Дакн, 1911. 640 с.
4. Ал-‘Аскари, ʼАбу Хилал. Ал-ʼАваʼил. Танта: Дар ал-Башир, 1408 г. х. 443 с.
5. Ал-Аш‘ари, ʼАбу ал-Хасан. Макалат ал-ʼисламиййин ва ихтилаф ал-мусаллин. Бейрут: ал-Мактаба ал-’асриййа, 1990. 650 с.
6. Ал-Багдади, ‘Абдулкахир. Ал-Фарк байн ал-фирак. Бейрут: Дар ал-афак, 1982. 214 с.
7. Ал-Балхи, ʼАбу ал-Касим. Баб зикр ал-м’утазила// Фадл ал-и’тизал ва табакат ал-му’тазила. Тунис: ад-Дар ат-тунисиййа ли-н-нашр, 1974. С. 63–119.
8. Вольф М. Н. Средневековая арабская философия: мутазилитский калам. Новосибирск: Новосибирский государственный университет, 2005. 80 с.
9. Ал-Газали, ʼАбу Хамид. Ал-Мустасфа мин ‘илм ал-ʼусул. Каир: Мактабат ‘Иса ал-Баби ал-Халаби, 1937. 310 с.
10. Ад-Дарими, ‘Усман. Ар-Радд ‘ала ал-джахмиййа. Кувейт: ад-Дар ас-салафиййа, 1985. 204 с.
11. Ал-Джахиз, ʼАбу ‘Усман. Ал-Байан ва ат-табййин. Т. 1. Каир: Мактабат ал-Ханиджи, 1998. 412 с.
12. Аз-Захаби, Мухаммад б. Ахмад. Сийар а’лам ан-нубалаʼ. Т. 5. Бейрут: Муʼассасат ар-Рисала, 2001. 500 с.
13. Аз-Захаби, Мухаммад б. Ахмад. Тазкират ал-хуффаз. Т. 1. Хайдарабад: Даʼират ал-ма’ариф ал-’усманиййа, б. г. 400 с.
14. Ибн ал-ʼАсир, ‘Узз ад-Дин ‘Али. Ал-Камил фи ат-таʼрих. Т. 3. Каир: ал-Мактаба ал-мунириййа, 1348 г. х. 515 с.
15. Ибн Касир, Исма‘ил б. ‘Умар. Ал-Бидайа ва ан-нихайа. Т. 9. Бейрут: Мактабат ал-Ма’ариф, 1966. 360 с.
16. Ибн Муртада, ал-Махди ли Дин Аллах. Табакат ал-му’тазила. Бейрут: Дар мактабат ал-хайат, 1961. 207 с.
17. Ибн ан-Надим, Мухаммад. Ал-Фихрист. Каир: Матба’ат ал-истикама, 1929. 600 с.
18. Ибн Нубата, Джамал ад-Дин. Сарх ул-уйун. Каир, 1321 г. х. 334 с.
19. Ибн Са‘д, Мухаммад. Китаб ат-Табакат ал-кабир. Т. 5. Бейрут: Дар Садир, 1957. 408 с.
20. Ибн Таймиййа, Такийй ад-Дин. Маджму’ ал-фатава. Т. 20. Медина: Маджма’ ал-малик Фахд, 1995. 616 с.
21. Ибн Таймиййа, Такийй ад-Дин. Ар-Рисала ал-хамавиййа. Эр-Рияд: Дар ас-Самай’ии, 2004. 637 с.
22. Ибн Халликан. Вафиййат ал-а’йан. Т. 6. Бейрут: Дар Садир, 1972. 440 с.
23. Ибрагим Т. К. Каламское опровержение антропоморфизма // Ишрак, № 2, М., 2011. С. 364–398.
24. Ал-ʼИсфараййини, ʼАбу ал-Музаффар. Ат-Табсир фи ад-дин. Каир: Мактабат ал-Ханиджи, 1955. 254 с.
25. Ал-ʼИсфахани, ʼАбу ал-Фарадж. Китаб ал-агани. Т. 3, 24. Бейрут: Дар Садир, 1950. 532, 363 с.
26. Ал-ʼИсфахани, ʼАбу ал-Фарадж. Мaкатил ат-талибиййин. Каир: Дар ихйаʼ ал-кутуб ал-’арабиййа, 1949. 880 с.
27. Ал-Йафи‘и, ‘Абдуллах. Мирʼат ад-джинан. Т. 1. Бейрут: Дар ал-кутуб ал-’илмиййа, 1997. 360 с.
28. Ал-Кирафи, Шихаб ад-Дин. Шарх танких ал-фусул. Каир: Шарикат ат-тиба’а ал-фанниййа, 1973. 460 с.
29. Ал-Малти, ʼАбу ал-Хасан. Ат-Танбих ва ар-радд. Каир: ал-Мактаба ал-ʼазхариййа, 1949. 186 с.
30. Навадир ал-Махтутат. Ал-Маджму’а ас-санийа. Каир: Мактабат ‘Иса ал-Баби ал-Халаби, 1973. 966 с.
31. Ас-Сам‘ани, ʼАбу Са‘д ‘Абдулкарим. Ал-Ансаб. Т. 1. Бейрут: Дар ал-джинан, 1988. 424 с.
32. Ас-Сафади, Салах ад-Дин. Ал-Гайс ал-мунсаджим. Т. 2. Каир: ал-Матба’а ал-ʼазхариййа, 1305 г. х. 420 с.
33. Субхи, А. Аз-Зайдиййа. Бейрут: Дар ан-нахда ал-’арабиййа, 1991. 486 с.
34. Ас-Суйути, Джалал ад-Дин. Ал-ʼИткан фи ‘улум ал-Курʼан. Т. 1. Каир: ал-Мактаба ал-хиджазиййа, 1368 г. х. 360 с.
35. Ат-Табари, ʼАбу Джа‘фар. Тафсир. Т. 6. Каир: Мактабат Ибн Таймиййа, б. г. 700 с.
36. Ат-Тавхиди ʼАбу Хаййан. Ал-Мукабасат. Каир, 1920. 383 c.
37. Таш Кубри-заде, Ахмад б. Мустафа. Мифтах ас-са’ада ва мисбах ас-сийада. Т. 2. Каир: Дар ал-кутуб ал-хадиса, 1968. 570 с.
38. Ал-Хаййат, ʼАбу ал-Хусайн. Ал-Интисар ва ар-радд ‘ала Ибн ар-Раванди ал-мулхид. Каир: ад-Дар ал-’арабиййа ли-тахкик ал-китаб, 1925. 320 с.
39. Ал-Хамави, Йакут. Му’джам ал-ʼудабаʼ. Т. 19. Каир: Мактабат ‘Иса ал-Баби ал-Халаби, б. г. 327 с.
40. Ал-Хамави, Йакут. Му’джам ал-булдан. Т. 2. Бейрут: Дар Садир, 1993. 549 с.
41. Ал-Хамадани, ‘Абд ал-Джаббар ал-кади. Фадл ал-и’тизал ва табакат ал-му’тазила// Фадл ал-и’тизал ва табакат ал-му’тазила. Тунис: ад-Дар ат-тунисиййа ли-н-нашр, 1974. С. 139–350.
42. Ал-Хамадани, ‘Абд ал-Джаббар ал-кади. Шарх ал-ʼусул ал-хамса. Каир: Мактабат Вахба, 1996. 830 с.
43. Ал-Химйари, Нашван. Ал-Хор ал-’айн. Каир: Матба’ат ас-са’ада, 1948. 318 с.
44. Аш-Шариф ал-Муртада. Ал-ʼАмали. Т. 1. Бейрут, Дар ал-китаб ал-’арабийй, 1967. 650 с.
45. Аш-Шариф ал-Муртада. Ал-Маниййа ва ал-ʼамал. Хайдарабад: Даʼират ал-ма’ариф ал-’усманиййа, 1898. 76 с.
46. Аш-Шахрастани, ʼАбу ал-Фатх. Ал-Милал ва ан-нихал. Бейрут: Дар ал-ма’рифа, 1993. 665 с.
47. van Ess, J. Wasil b.’Ataʼ// The Encyclopaedia of Islam. Leiden, 1986. Vol. 11. Pp. 164–165.
Рецензия
Для цитирования:
Нофал Ф.О. ВАСИЛ Б. ‘АТТА’ И РОЖДЕНИЕ МУТАЗИЛИТСКИХ «ПЕРВООСНОВ». Ислам в современном мире. 2018;14(1):93-112. https://doi.org/10.22311/2074-1529-2018-14-1-93-112
For citation:
Nofal F.O. VASIL B. ʽATTAH AND THE BIRTH OF MUʽTAZILITE ‘FIRST GROUNDS’. Islam in the modern world. 2018;14(1):93-112. (In Russ.) https://doi.org/10.22311/2074-1529-2018-14-1-93-112